سؤال: آخرین اقدام امام علی(ع) برای بیدار کردن لشکریانش از خواب غفلت چه بود؟

جواب: در آخرین فراز از خطبه 27 نهج البلاغه امام علی(ع) تازیانه هاى ملامت و سرزنش را پى در پى بر روح لشکریان سست عنصر و نافرمانش مى زند تا شاید این خواب آلودگانِ سست عنصر از خواب غفلت بیدار شوند و چشمان خود را باز کنند و ببینند در چه شرایط مرگبارى گرفتارند، شاید که بر پا خیزند و با یک جهاد مردانه و خدا پسندانه دست شامیان غارتگر را از کشور اسلام قطع کنند.
در نخستین قسمت آنها را با سه جمله کوبنده مخاطب مى سازد و مى فرماید: «اى مرد نمایانى که در حقیقت مرد نیستید»; (یا أَشْباهَ الرِّجالِ وَ لارِجالَ)!
«آرزوى هاى شما، مانند آرزوهاى کودکان است». (که با مختصر چیزى فریب مى خورند و دل خوش مى کنند و چشم بر خطر مى بندند. (حُلُومُ(1) الاَْطْفالِ).
«و عقل و خرد شما مانند عروسان حجله نشین است» (که جز عیش و نوش و زر و زیور به چیزى نمى اندیشند); (وَ عُقُولُ رَبّاتِ(2) الْحِجالِ)(3)
در توصیف نخست امام آنها را برنداشتن شجاعت و حمیّت و غیرت مردانگى سرزنش مى کند چرا که تنها در چهره مردان بودند و از صفات ویژه مردان در آنها خبرى نبود.
حضرت سپس لحن کلام را تندتر فرموده مى گوید: «دوست داشتم که هرگز شما را نمى دیدم و نمى شناختم، همان شناختى که سرانجام به خدا سوگند! پشیمانى بار آورد و خشم آور و غم انگیز بود»; (لَوَدِدْتُ أَنِّى لَمْ أَرَکُمْ وَ لَمْ أَعْرِفْکُمْ مَعْرِفَةً ـ وَاللهِ ـ جَرَّتْ نَدَماً، وَ أَعْقَبَتْ سَدَما)ً.
تاریخ گواه بر این مطلب است که دوستى مردم کوفه و عراق براى امام (علیه السلام) در تمام دوران خلافتش، ثمره اى جز غم و اندوهِ ناشى از سستى ها، بىوفایى ها، پیمان شکنى ها، ضعف ها، پراکندگى ها ـ و اشکال مختلف نفاق نداشت و این گروه سبب مشکلات عظیمى در رهبرى و مدیریت این امام مدیر و مدبّر و آگاه شدند. طبیعى است که امام (علیه السلام) آرزو کند که اى کاش هرگز آنها را نمى دید و گرد او جمع نمى شدند.
سرانجام آنها را هدف تیر نفرینش قرار داده مى فرماید: «خداوند، شما را بکشد و نابود کند (و از رحمتش دور سازد و به لعنت گرفتار کند).(4)
که این همه خون به دل من کردید و سینه مرا پر از خشم ساختید و کاسه هاى غم و اندوه را جرعه جرعه، به من نوشاندید! با نافرمانى و ترکِ یارى نقشه هاى مرا (براى سرکوبى دشمن و ساختن یک جامعه آباد اسلامى) تباه کردید تا آنجا که (امر بر دوست و دشمن مشتبه شد) و قریش (که از سوابق من در آشنایى با فنون جنگ به خوبى آگاه بودند) گفتند: پسر ابوطالب مرد شجاعى است ولى از فنون جنگ آگاه نیست); «قَاتَلَکُمُ اللهُ! لَقَدْ مَلأتُمْ قَلْبِی قَیْحاً وَ شَحَنْتُمْ صَدْرِی غَیْظاً وَ جَرَّعْتُمُونی نُغَبَ(5) التَّهْمَامِ(6) أَنْفَاساً، وَ أَفْسَدْتُمْ عَلَىَّ رَأیِی بِالْعِصْیَانِ وَ الْخِذْلاَنِ حَتَّى لَقَدْ قَالَتْ قُرَیْشٌ: إِنَّ ابْنَ أَبِی طَالِب رَجُلٌ شُجَاعٌ، وَلکِنْ لاَعِلْمَ لَهُ بِالحَرْب»ِ.
معمولا بسیارى از ملت ها عامل عقب نشینى و مشکلات خود را ضعف پیشوایان و رهبرانشان مى دانند، ولى گاه قضیه به عکس مى شود; یعنى پیشوا بسیار لایق است ولى ضعف و ناتوانى و عقب ماندگى فکرى و فرهنگى در پیروان است و این براى یک پیشواى بزرگ و لایق بسیار دردآور است که گرفتار مردمى سست عنصر و بى اراده شود و نتیجه کار منفى باشد و با این حال مردم در قضاوت خود آن را به حساب پیشواى بزرگشان بگذارند!
حضرت سرانجام در آخرین جمله هاى این خطبه، به پاسخ سخنان ناروا و نادرستِ جماعتى از قریش مى پردازد که آن حضرت را به ناآگاهى از فنون جنگ متّهم مى ساختند. او مى فرماید: «خداوند پدرشان را حفظ کند! آیا هیچ یک از آنها از من با سابقه تر و پیشگام تر در میدان هاى نبرد بوده است؟ (للهِِ(7) أَبُوهُمْ! وَ هَلْ أَحَدٌ مِنْهُمْ أَشَدُّ لَهَا مِرَاساً(8)، وَ أَقْدَمُ فِیهَا مَقَاماً مِنِّى؟)
«من آن روز که آماده جنگ شدم (و گام در میدان نهادم) هنوز بیست سال از عمرم نگذشته بود و الآن از شصت سال هم گذشته ام (بنابراین بیش از چهل سال جنگ را به عنوان یک فرمانده و یا در صف مقدّم تجربه کرده ام) ولى چه کنم که؟ آن کس که فرمانش را اطاعت نمى کنند، طرح و نقشه و تدبیرى ندارد (و هر اندازه صاحب تجربه و آگاه باشد، کارش به جایى نمى رسد»; (لَقَدْ نَهَضْتُ فِیهَا وَ مَا بَلَغْتُ الْعِشْرِینَ، وَها أَنَاذا قَدْ ذَرَّفْتُ(9) عَلَى السِّتِّینَ! وَلکِنْ لا رَأْیَ لِمَنْ لاَیُطَاعُ).!(10)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: